ایمپلنت های دندانی یک راه درمانی ایده آل برای بازسازی بیماران بی دندان می باشد. یکی از مهم ترین مشکلات شکستن آن ها می باشد. موفقیت ایمپلنت های دندانی بیش از ۹۰ درصد گزارش شده است. درصد شکستن آن ها از ۰٫۱۶ تا ۱٫۵ درصد می باشد و این شکستگی در انواع با قطر پایین تر بیشتر رخ می دهد.
چه علت هایی را برای شکستگی ایمپلنت می توان در نظر گرفت؟
- طرح و نقایص ساخت کارخانه ای.
- اتصال فعال و تحت فشار قطعات پروتزی به ایمپلنت.
- بالا رفتن نیروی بیو مکانیکی و فیزیولوژیکی.
و علل های دیگر با احتمال کمتر:
- بروکسیزم ( دندان قروچه ).
- قطر پایین.
- تحلیل استخوان اطراف ایمپلنت.
- طرح نا مناسب روکش.
- خستگی فلز.
طرح ایمپلنت و نقایص ساخت
بعضی مواد استفاده شده در ایمپلنت قدرت خیلی زیادی ندارند، مثل سرامیک ها. در عین حال که سرامیک ها دارای سازگاری بسیار بالا با بدن هستند ولی تحمل نیرو های بسیار شدید را ندارند. نوع دیگر آن ها که مستعد شکست می باشند، نوع کربنی هستند که از الاستیسیته خوبی برخوردار هستند ولی حداکثر تحمل آن ها پایین می باشد. ایمپلنت های اکسید آلومینیوم نیز از مقاومت خوبی برخوردار نیستند ( دارای الاستیسیته پایین و حداکثر تحمل بالا هستند ).
شیار های میکرونی در سطح ایمپلنت باعث می شوند که مایع بیولوژیکی وارد آن ها شود و باعث کروژن ( خوردگی شیمیایی ) شود. در میان تمام مواد موجود برای ساخت، آلیاژ تیتانیوم بهترین ماده ای است که از لحاظ قدرت مکانیکی، سازگاری با بدن در حد بسیار قابل قبولی قرار دارد. بدین معنی که فقط یک خصوصیات آن عالی نیست در حالی که دیگر خصوصیات ضعیف باشد و همه مواد لازم را در حد مطلوب دارد.
سایز
هر چه سایز ایمپلنت کوچک تر باشد تمایل به شکستگی بیشتر می شود. این قضیه وقتی از انواع سایز کوچک آن ها در خلف فک استفاده شود، تشدید می شود. وقتی سطح روکش قرار گرفته بر روی آن ها بزرگ باشد، نیروی خارج از مرکز زیادی به ایمپلنت وارد خواهد شد. وقتی یک ایمپلنت قطرش ۲ برابر شود، مقاومت آن به شکستگی ۱۶ برابر می شود. به همین ترتیب پیچ اتصال دهنده اباتمنت به ایمپلنت، چون قطر بسیار کوچک تری دارد بسیار مستعد به شکستگی می باشد.
طرح
در طی دهه های گذشته شکل کلی ایمپلنت ها بسیار تغییر کرده است. در ابتدا پیچ هایی با دیواره های موازی و با اتصالات خارجی بودند که کم کم به پیچ هایی با فرم متقارب (Taper) با اتصالات داخلی تبدیل شدند. ریسک شکست ایمپلنت با اتصالات داخلی مساوی یا کمی بیشتر از اتصالات خارجی است.
اتصال تحت فشار قطعات پروتزی به ایمپلنت
این نوع اتصال با فشار دائمی که ایجاد می کند باعث یک کشش دائمی بر سطح ایمپلنت می شود که آن را مستعد به شکستگی می نماید. شل شدن مرتب پیچ اباتمنت (پایه دوم ایمپلنت) نیاز به بررسی بیشتر دارد چون می توان به عنوان یک زنگ خطر برای شکستگی باشد. علت هر چه باشد باید رفع شود.
علل آن می تواند:
- نیروی بیش از حد از فک مقابل.
- عدم نشستن درست قطعات.
- طرح ضعیف قطعات روکش.
- عادات غلط دهانی مثل دندان قروچه.
شل شدن قطعات پروتزی همیشه به علت خطای دندان پزشک نیست و در خیلی موارد به علت کیفیت پایین انواع ارزان قیمت آن ها، قطعات به صورت مناسب با هم تطابق ندارند و مرتبا شل می شوند و در نهایت باعث شکستن ایمپلنت می شوند که در نوع خود یک فاجعه محسوب می شود.
یکی دیگر از علل شل شدن قطعات پروتزی، بلند بودن بیش از حد روکش می باشد. وقتی به علت تاخیر در گذاشتن ایمپلنت میزان زیادی تحلیل استخوان رخ داده است به ناچار طول روکش بلند می شود که این خود باعث وارد شدن نیرو های زیاد و خارج مرکز به قطعات است که باعث شل شدن قطعات و در نهایت در بعضی موارد شکستن خود ایمپلنت می شود.
تحلیل استخوان در برابر ثبات پیچ اباتمنت
نیروی بیش از حد باعث تحلیل استخوان می شوند که الگوی آن در مورد ایمپلنت به شکل فنجانی (cupping) می باشد. این نمای رادیو گرافی در شکست ایمپلنت هم دیده می شود. تحلیل استخوان باعث می شود ایمپلنت از ساپورت برخوردار نباشد و مستعد شکستن شود. در عین حال شکستن ایمپلنت هم خود باعث تحلیل استخوان می شود. در خیلی از موارد تشخیص این که کدام باعث ایجاد دیگری شده است غیر ممکن می باشد. علت دیگر تحلیل می تواند شکستگی های بسیار ریز در سطح آلیاژ آن ها باشد که باعث ایجاد بیماری های اطراف محل کاشت (موکوزیت و پری ایمپلنت) می شود.
تحلیل استخوان وقتی بیش از ۳ پیچ thread اولیه بگذرد، ایمپلنت را بسیار مستعد به شکستگی می کند زیرا تحلیل به ضعیف ترین ناحیه ایمپلنت می رسد و چون دیگر ساپورت استخوانی ندارد، امکان شکستن آن بسیار بالا می رود. تیتانیوم خالص ( و نه آلیاژ تیتانیوم ) در زیر سیکل های مزمن نیرو دچار شکاف های ریز می شود که می تواند در طول زمان منجر به شکستگی شود.
نیروی بیش از حد بیومکانیکی یا فیزیولوژیکی
به نظر می رسد که نیروی بیومکانیکی و فیزیولوژیکی شایع ترین علت شکستگی ایمپلنت های دندانی می باشد که یا به علت نیروی زیاد حاصل از دندان قروچه و یا ساخت روکش های چند واحدی یک طرفه می باشند.
موقعیت مکان کاشت دندان
فاکتور های نیرو شامل بزرگی نیرو و جهت آن می باشد. گزارش شده است که ۹۰ درصد شکستگی در ایمپلنت در ناحیه مولار و پر مولار (خلف فک) می باشند. نیروی جویدن در ناحیه خلف حدود ۳ برابر نواحی قدامی می باشد. معمولا شکستگی ها حدود ۳ تا ۵ سال بعد از کاشت رخ می دهند.
در بعضی مقالات شکستگی ایمپلنت در هر فک یکسان گزارش شده است ولی در بعضی شکستگی را در فک بالا به علت ضعیف تر بودن استخوان آن شایع تر دانسته اند. گزارش شده است که ۵۶ درصد بیماران دارای شکستگی ایمپلنت، دارای دندون قروچه بوده اند.
عادات پارافانکشنال
در حالت طبیعی زمان کلی تماس دندان ها در شبانه روز حدود ۳۰ دقیقه است ولی در بیماران دارای دندان قروچه این رقم به چندین ساعت می رسد.
بیماران دارای دندان قروچه ریسک بالا تری از شکستگی دارند، به دو دلیل:
- بزرگی نیروی فک آن ها در طول زمان به علت قوی تر شدن عضلات صورت آن ها افزایش می یابد.
- تعداد ریسک های تماس نیز مرتبا افزایش می یابد.
طرح پروتز
در فک بالا حداکثر میزان کانتی لور (پروتز یک طرفه با نداشتن پایه خلفی یا قدامی) حدود ۱۰ میلی متر و در فک پایین به علت قدرت بیشتر فک حدودا ۱۵ تا ۲۰ میلی متر می باشد. بروز شکستگی در بیماران کاملا بی دندان نسبت به افراد با دندان بیشتر اتفاق می افتد.
درمان شکستگی ایمپلنت
- در آوردن ایمپلنت شکسته شده و جایگزین آن با یک ایمپلنت دیگر.
- در آوردن قطعه شکسته و حفظ قطعه باقی مانده و ساخت پروتز جدید.
- حفظ پروتز و انجام تغییرات بر روی آن.
درمان ایمپلنت شکسته شده یک چالش کلینیکی بسیار بزرگ شده است. اول این که قطعه شکسته شده باید به صورت کاملا مطمئن و بدون آسیب به استخوان در آورده شود و یا همان موقع و یا با تاخیر توسط بهترین متخصص ایمپلنت، پایه ی دیگری گذاشته شود.
نتیجه گیری:
شکست ایمپلنت یکی از مشکلات تاخیری می باشد که علل بسیار متفاوتی دارد. در عین حال که احتمال شکستن ایمپلنت پایین است، طرح درمان مناسب اغلب نقش بسیار مهمی در جلوگیری از آن بازی می کند.